Cẩm nang chăm sóc trẻ sơ sinh

Tháng thứ nhất
Con bạn biết làm gì ở tuổi này?
• Biết mở miệng, tìm kiếm núm vú, bú và nuốt
• Bỏ nắm tay vào miệng
• Khi tỉnh táo, bé sẽ nhìn vào mặt bạn và nghe bạn nói.
• Duỗi thẳng tay chân
• Biết nghiêng người
• Nắm lấy ngón tay bạn
• Bắt đầu giao tiếp với bạn bằng cách khóc khi đói, buồn chán hay không thoải mái.
• Ngủ suốt ngày, chỉ thức khoảng 2-3 tiếng để bú
Những thay đổi quan trọng:
• Khả năng nhìn của bé bắt đầu được kiểm soát tốt hơn vì các cơ mắt phát triển. Tuy vậy, các cơ mắt vẫn phát triển chưa hoàn chỉnh nên cử động mắt đôi khi không đồng bộ
• Tính cách cá nhân bắt đầu biểu hiện. Một bé có thể gây ồn ào và không kiên nhẫn trong khi đó, bé khác thì im lặng dễ chịu.
• Vào cuối tháng, nụ cười đầu tiên của bé có thể được thể hiện đáp lại sự âu yếm, chuyện trò, thủ thỉ của bạn. Bé bắt đầu là một thành viên của xã hội
• Những cử bú của bé đúng giờ giấc hơn những tuần đầu tiên.
Chơi để phát triển:
• Hãy tạo nhiều bộ mặt khi gần bé. Cố làm theo những tiếng động và bộ mặt bé làm.
• Hãy nói chuyện nhẹ nhành vào tai bé. Cho bé nghe nhạc
• Nâng bé lên vai bạn để bé có thể thấy xung quanh. Đỡ đầu khi ẵm bé
• Cho bé thấy những bức tranh và những mẫu hình đơn giản có màu sáng và có trang trí, cách mặt bé khoảng 20-30 cm
• Treo những vật quay nho nhỏ hay đồ chơi màu sáng ở nôi bé
• Ẵm bé lên, chăm sóc, hôn và vuốt ve bé. Nói chuyện với bé, gọi tên bé

Nuôi dưỡng bé:

• Cho bé bú sữa mẹ hay bú bình, bé bú khoảng 150ml sữa/kg mỗi ngày
• Hãy làm cho bé dễ chịu trước khi bú, thay tã cho bé và biết rằng bé đang thức và sẵn sàng để bú.
• Vỗ lưng cho bé ít nhất 1 lần khi cho bú, giữ bé trên vai và vuốt lưng cho bé.
• Cho bé uống vitamine bổ sung nếu bác sĩ có chỉ định.

Nếu bạn nuôi con bằng sữa mẹ:
• Cho bé bú sữa ngay sau khi sinh để cung cấp cho bé những lợi ích dồi dào của sữa non
• Bạn hãy ăn một chế độ thích hợp có chứa nhiều năng lượng và uống nhiều nước để đảm bảo cung cấp 1 lượng thích hợp để có sữa đủ cho bé
• Vẫn tiếp tục dùng những loại vitamine và sữa dành cho bà mẹ có thai và nuôi con bú bạn dùng trước đây.
Chăm sóc bé:
• Thay tã cho bé thường xuyên. Bé ở tuổi này thường đi tiêu khoàng 2-4 lần mỗi ngày, thường ngay sau khi bú xong, bé bú bình có thể đi tiêu 1 ngày 1 lần hay vài ngày 1 lần. Điều quan trọng là bạn phải xem phân bé có tốt hay không.
• Cắt móng tay cho bé để bé không tự cào xước mình.
• Bảo đảm rằng bé được đặt trên 1 cái ghế an toàn theo quy định nếu như bạn chở bé đi xe hơi
• Khi bé khóc bạn hãy ẵm bé lên và nói nhẹ nhàng với bé hay vuốt ve đầu, lưng, tay chân bé.
• Mang bé bằng một cái địu vải phía trước nếu bạn có thể. Sự tiếp xúc và sự ấm áp giúp trẻ có cảm giác an toàn, che chở và sự di chuyển cũng giúp bé phát triển tốt cảm giác cân bằng.
• Hãy chọn cho bé một bác sĩ, một người mà bạn có thể tin cậy và giao tiếp được. Bạn nên biết những thông tin về bác sĩ để làm sao có thể đưa bé đến gặp bác sĩ sớm nhất trong trường hợp khẩn cấp. Nên nhớ rằng bạn cần đưa bé đi kiểm tra 1 tháng sau khi sinh.
• Nếu bạn đã có bé lớn, cố gắng dành thời gian cho bé, bé sẽ ít ganh tị với em và tự tin hơn kh ibé cảm thấy rằng mình cần ngồi gần và chăm sóc bé.
• Luôn để sẵn những số điện thoại khần cấp cạnh điện thoại: cảnh sát, phòng chữa cháy, bác sĩ, cứu thương,…
Tháng thứ hai
Con bạn biết làm gì ở tuổi này?
• Nhận biết những gương mặt và giọng nói khác nhau. Cho thấy đáp ứng của bé khi bé thích 1 món đồ chơi nào đó.
• Theo dõi những cử động bên ngoài. Thích thú khi nhìn những màu sáng, vật thể 3 chiều.
• Mở tay ra thường hơn, nhiều hơn là cứ nắm tròn tay lại.
• Thích thú các đồ chơi. Có thể im lặng khi làm việc này.
• Giữ các vật vài giây trước khi buông xuống.
• Xác định sở thích tư thế ngủ của mình.
Những thay đổi quan trọng:
• Bé bắt đầu thể hiện nhiều loại cảm xúc hơn bao gồm: hài lòng, mong đợi và không hài lòng.
• Bây giờ, bé bắt đầu biết đến sự dỗ dành của những giọng nói thân quen và việc ẵm bồng.
• Thời gian bú và ngủ cũng đều đặn hơn. Ở tháng này, bé có thể bắt đầu ngủ cả đêm nhưng có vài bé vẫn thức dậy để đòi bú.
• Cử động của bé đã đều đặn hơn do hệ thần kinh đã phát triển mặc dùn bé cử động vẫn chưa thật đồng bộ. Sự điều khiển đầu của bé được cải thiện hơn.
• Cảm giác của bé cải thiện tốt hơn, ví dụ như bé sẽ nhìn tới hướng có tiếng động hấp dẫn hoặc bắt đầu bú khi thấy bình sữa.
Chơi để phát triển:
• Khi bạn muốn bé chú ý, hãy nói chuyện nhẹ hành với bé bằng giọng cao và nhìn thẳng vào bé. Khi bạn muốn bé yên lặng, hãy nói với bé bằng 1 giọng trầm hơn. Hãy nói chuyện thường xuyên với bé.
• Lắc nhẹ cái lục lạc gần đầu bé. Đu đưa 1 đồ chơi sáng màu trước mặt bé khoảng 10cm. Nói với bé bạn đang làm gì.
• Kêu tên bé nhẹ nhàng bên tai. Thì thầm với bé đến khi bé di chuyển mắt hay cố gắng quay đầu để nhìn thấy bạn. làm như vậy ở tai bên kia của bé.
• Nếu thời tiết cho phép, hãy đưa bé ra ngoài mỗi ngày. Bây giờ là thời gian tốt nhất để thiết lập 1 cuộc đi dạo hàng ngày.
• Hãy ôm chặt bé, nói chuyện, vuốt ve và yêu thương bé.
Nuôi dưỡng bé:
• Hãy cho bé bú sữa mẹ hoặc bú sữa bình trong những trường hợp cần thiết, không nên cho bé bú sữa bò.
• Cho bé bú khoảng 5 lần mỗi ngày, bé bú được khoảng 150ml/kg cân nặng mỗi ngày.
• Không bỏ bột ngũ cốc loãng hay thức ăn nấu nhuyễn vào sữa trong thời gian này. Bé còn rất nhỏ để có thể tiêu hoá được những thức ăn không phải là sữa.
Nếu bạn nuôi con bằng sữa mẹ
• Cho bé bú cả 2 vú mỗi khi cho bú để kích thích sự tạo sữa và nhớ cho bé bú hết 1 bên rồi mới đến bên kia.
• Không nên ăn kiêng trong thời gian cho bý, giảm bớt năng lượng hấp thu vào sẽ ảnh hưởng đến việc cung cấp sữa.
• Nếu bác sĩ kê đơn thuốc cho bẹn, hãy nhắc với bác sĩ rằng bạn đang cho con bú và hãy tư vấn với bác sĩ của con bạn trước khi bạn uống bất cứ loại thuốc không cần kê toa nào.
• Vẫn tiếp tục dùng những loại vitamine và sữa dành cho bà mẹ có thai và nuôi con bú bạn dùng trước đây.
Chăm sóc bé:
• Tránh cho con bạn khỏi bị té ngã trong thời gian này. Đừng để bé trên bàn hoặc những nơi không kiểm soát được. Đừng để ghế của bé gần những nơi mà bé có thể kéo lấy và làm ngã.
• Tránh cho bé bị rôm sẩy vì tã bằng cách lau rửa bé mỗi khi thay tã và bảo vệ làn da nhạy cảm của bé bằng một lớp mỏng phấn em bé.
• Khi tắm cho bé, hãy lót trong chậu tắm 1 khăn tắm để tránh trướng hợp bé bị trượt trong chậu. Giữ chắc bé, lau tai, mắt và mũi bé nhẹ nhàng bằng khăn mềm, không dùng khăn cứng để lau cho bé
• Đưa bé đi tiêm ngừa và kiểm tra sức khỏe
Tháng thứ ba
Con bạn biết làm gì ở tuổi này?
• Giao tiếp với thế giới bên ngoài nhiều hơn qua những tiếng thầm thì, gù gù và biểu thị qua nét mặt. Khóc ít hơn.
• Đáp ứng với nhiều loại kích thích khác nhau. Thích những vật thể có nhiều màu sắc và kiểu dáng. Thích chơi với những đồ chơi như cái lục lạc, trái banh mềm, đồ chơi để bé ôm ấp,…
• Cố vươn tới một vài đồ vật, túm lấy và nắm giữ chúng trong vài giây.
• Nhìn theo những vật di chuyển chậm, đặc biệt là những vật di chuyển ngang từ bên này sang bên kia. Quay đầu để giữ cho vật nằm trong tầm mắt.
• Nghiêng người khi được nằm sấp và cố nâng đầu lên
Những thay đổi quan trọng:
• Bé đang cố gắng kiểm soát nhiều hơn đầu và thân. Những chuyển động ít loạng choạng hơn.
• Hệ thần kinh của bé đang trưởng thành rất nhanh. Bé có thể phối hợp giữa nhìn, nắm giữ và bú, điều này có nghĩa là bé cố đưa hết mọi thứ vào miệng bé.
• Bé bắt đầu thích thú với đôi bàn tay và những ngón tay của mình và ngắm nhìn chúng thật nhiều. Bé bắt đầu để tay vươn tới những vật thể hấp dẫn.
• Khả năng về thị giác của bé đã phát triển gần như hoàn chỉnh. Bé có thể nhìn từng chi tiết của các vật thể.
• Giờ giấc ăn, ngủ và tỉnh táo vui chơi của bé ngày càng đều đặn hơn.
Chơi để phát triển:
• Khi nói chuyện với bé, bạn hãy nhìn trực tiếp vào mắt bé. Khuôn mặt bạn khi nhìn thẳng sẽ có ý nghĩa với bé nhiều hơn là nhìn nghiêng.
• Cho bé xem nhiều vật thể khác nhau. Để gần bé những vật thể có màu sáng và hấp dẫn để nhìn, nghe hay sờ nhưng phải lớn để bé không bỏ chúng vào miệng. Khuyến khích bé vươn tới vật thể đó hay chạm tới chúng.
• Đưa cho bé 1 cái lục lạc nhỏ và chỉ cho bé cách lắc nó như thế nào để gây ra âm thanh.
• Khi có thể, bạn bế bé lên 1 cách an toàn trong lòng để bé có thể tiếp xúc, nhìn thấy quang cảnh xung quanh.
• Mỗi khi bạn hài lòng hay thích thú với những gì bé làm hãy khen bé và gọi tên bé.
• Đu đưa bé và hát cho bé nghe. Hãy cho bé thật nhiều quan tâm và yêu thương.
Nuôi dưỡng bé:
• Hãy nuôi bé bằng sữa mẹ hoặc sữa bột thích hợp để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé. Không được cho bé uống sữa bò.
• Nếu bạn nuôi bé bằng sữa bình, nên ẵm bé trong lúc cho bé bú. Đừng bao giờ dựng ngược chai sữa lên.
• Trừ phi bác sĩ yêu cầu, bạn không nên cho bé ăn dặm vào tuổi này.
Nếu bạn nuôi con bằng sữa mẹ:
• Bạn hãy học cách vắt lấy sữa bình thường hay dùng 1 cái bơm hút
• Trong những trường hợp không cho bé bú đưôc hãy cho bé bú sữa mẹ đã được lấy ra, sữa này chỉ được để trong tủ lạnh 24 giờ mà thôi.
• Bạn cần ăn, ngủ đầy đủ và uống đủ nước.
• Vẫn tiếp tục dùng những loại vitamine và sữa dành cho bà mẹ có thai và nuôi con bú bạn dùng trước đây.
Chăm sóc bé:
• Để những vật kích thước nhỏ cách xa bé. Đừng cho bé giữ những vật bé có thể nuốt và bị ngạt.
• Nếu bé ngủ trong nôi, hãy cho bé 1 cái nôi rộng. Bé cần nhiều khoảng trống cho những hoạt động của mình. Hãy để ý rằng khoảng cách giữa 2 chấn song nôi không rộng hơn 6cm và cao ít nhất 70cm tính từ tấm nệm trở lên.
• Khi bế bé ra ngoài, hãy mặc đồ cho bé theo như bạn cảm thấy thích hợp, đừng quấn bé trong 3 tấm chăn khi bạn chỉ mặc 1 áo.
• Ngay cả khi bạn không đi ra ngoài nhiều, bạn cũng cần tìm kiếm trước 1 ngưởi giữ trẻ cho thời gian bạn đi làm sắp tới. Bạn cũng nên mời họ đến gặp bé trước để tạo mối quan hệ.
Tháng thứ tư
Con bạn biết làm gì ở tuổi này:
• Biết cầm chắc 1 vật trong tay. Biết vươn tới vật đó nhưng thường vươn xa hơn đích của bé
• Có thể tự lật sấp và ngửa
• Có thể ngồi nếu như có sự giúp đỡ và giữ đầu đứng.
• Biết chép môi và bĩu môi.
• Nhận biết được những người trong nhà và có đáp ứng với họ. Thường xuyên cười hơn trong khi hòa nhập với xã hội, thời gian chơi của bé bây giờ thường là 1 tiếng đồng hồ hay nhiều hơn mỗi đợt.
• Thích thú với các loại trò chơi, đồ chơi
• Có thể ngủ cả đêm và chỉ ngủ rất ít ban ngày.
Những thay đổi quan trọng:
• Những chiếc răng đầu tiên của bé đã được chuẩn bị sẵn sàng. Chiếc mầm răng đầu tiên có thể xuất hiện trong tháng này.
• Khả năng thị giác của bé đã phát triển đầy đủ và bé có thể nhận biết màu sắc của vật thể và có thể nhìn chăm chú vào những khoảng cách khác nhau. Bé có thể dõi theo những chuyển động nhẹ nhàng.
• Khả năng nghe của bé đã phát triển gần như hoàn thiện, vì vậy, bé có thể thích thú lắng nghe những âm thanh khác nhau cũng như tiếng ồn do bé tạo ra.
• Cơ thể bé phát triển cân đối hơn, cơ bắp phát triển và mạnh hơn.
• Sự phối hợp giữa ngón tay và bàn tay được cải thiện nhanh chóng. Bé bắt đầu học cách dùng tay để làm những gì bé muốn.
Chơi để phát triển:
• Đưa cho bé những đồ vật để bé nhìn, nếm, ngửi và nghe. Để bé tập ngửi nước hoa. Tập nghe nhạc từ băng, đĩa. Cho bé đồ chơi để bé cầm nắm.
• Cắt 1 băng khoảng 2,5cm từ 1 chiếc vớ màu và tròng vào cổ tay bé để bé có thể nhìn thấy, tìm thấy tay mình dễ hơn.
• Có thể tắm cho bé lâu hơn để bé chơi đùa. Té nước, đạp nước, giỡn với đồ chơi khi tắm rất cần cho sự phát triển của bé.
• Lấy tay bạn nắm giữ 2 chân bé để bé đạp chống trả lại bạn hay để 1 cái lục lạc phía trên chân bé để bé chòi đạp nó
• Khi giỡn với bé bạn hãy khen những cố gắng của bé, cười với bé và ôm chặt bé. Bé sẽ thích thú với những tán thưởng của bạn.
Nuôi dưỡng bé:
• Hãy nuôi bé bằng sữa mẹ hoặc sữa bột thích hợp trong trường hợp cần thiết. Đừng cho bé bú sữa bò.
• Vì lúc này, bé đã có thể cho bạn biết khi nào bé đói, bạn hãy tạo giờ ăn cố định theo nhu cầu của bé
• Hãy cho bé ăn dặm hoặc không cho tùy theo yêu cầu của bác sĩ. Bạn có thể cho bé thử ăn dặm trong giai đoạn này và cho từ từ. Hãy từ từ để bé làm quen với kiểu thức ăn mới và mùi vị mới. Bạn không nên ép bé ăn trong giai đoạn này.
• Vẫn tiếp tục dùng những loại vitamin và sữa dành cho bà mẹ có thai và nuôi con bú bạn dùng trước đây.
Chăm sóc bé:
• Hãy kiểm tra độ an toàn của những đồ chơi của bé. Hãy bảo đảm rằng những nút kim loại trong những đồ chơi của bé cầm nắm không bong ra cũng như những con mắt bằng plastic trong những con thú nhồi bông cũng không bị bung ra. Luôn nhớ rằng bé có thể bỏ chúng vào miệng và bị ngạt thở vì những vật này.
• Nếu bé có dùng 1 núm vú giả, đừng mắc chúng vào 1 cái vòng đeo quanh cổ bé, nó có thể làm bé bị ngạt thở
• Nếu bé mọc răng trong tháng này, những vòng để bé cắn cho đỡ ngứa răng nên được giữ trong tủ lạnh vì vòng cắn mát làm bé thích và khi vòng cắn hết mát, bạn hãy đưa cho bé cái mới.
• Đưa bé đi khám bác sĩ cho đợt tiêm ngừa thứ 2 và kiểm tra sức khỏe.
Tháng thứ năm
Con bạn biết làm gì vào tháng này?
• Bé biết đáp lại giọng nói và nhìn về người đang nói. Biết nín khóc khi nghe giọng nói của mẹ
• Cười và “nói chuyện” để thu hút sự chú ý của người khác
• Biết làm nhiều thứ tiếng, có những thứ bé tự làm có những thứ bé bắt chước theo những người khác, vật khác
• Bắt chước cử động người khác
• Biết phản đối khi bị người khác lấy đi đồ chơi hay làm bé không hài lòng.
• Bé muốn được sờ, cầm nắm và nếm mọi thứ. Bé có thể chuyển đồ vật từ tay này sang tay kia
Những thay đổi quan trọng:
• Khả năng về ngôn ngữ bé đang phát triển rất nhanh dù bé vẫn chưa nói được trong nhiều tháng kế tiếp. Bé bắt chước ngữ điệu và nếu bé đã tạo được sự chú ý khi tạo ra những âm thanh nào đó thì bé sẽ lập lại nó sau đó.
• Bé có những cử động báo trước bé chuẩn bị biết trườn. Chỉ chòi đạp và lắc lư, bé có thể đi hết chiếc nôi.
• Bé có thể biết sợ người lạ.
• Bé tăng cân chậm hơn trước nhưng việc bé hoạt động nhiều cho biết bé cần nhiều dinh dưỡng. Cân nặng bé lúc này có thể gấp 2 lần lúc mới sinh.
Chơi để phát triển:
• Cho bé những đồ chơi mà bé có thể nhận những đáp ứng lại từ đồ chơi đó, ví dụ như 1 cái hộp nhạc mà bé có thể khởi động khi kéo 1 cái quai cầm. Ở 5 tháng tuổi bé có thể chơi trong chiếc nôi có trò chơi hoặc với những vật treo có thể chuyển động được.
• Để vào nôi bé 1 chiếc gương bằng kim loại không vỡ để bé có thể tự thấy mình. Nên chơn cái gương tốt để bé có thể thấy hình ảnh mình rõ ràng và nên bảo đảm rằng gương không có cạnh sắc.
• Lập lại những gì bé “nói”, động viên bé nói chuyện và phát triển kỹ năng về ngôn ngữ. Nói với bé những từ hay cụm từ ngắn.
• Tạo cơ hội cho bé gặp những em bé khác. Cho chúng nhiều thời gian để nhìn nhau, cười, “nói chuyện” và trườn tới gặp nhau.
• Ẵm bồng bé thường xuyên, nói chuyện và thủ thỉ với bé. Hãy cho bé cảm nhận là bạn rất yêu bé.
Nuôi dưỡng bé:
• Nếu bạn nuôi bé bằng sữa bình hãy cho bé bú các sữa dinh dưỡng công thức 1 (cho trẻ 0-6 tháng tuổi), không cho bé bú sữa bò cho đến khi bé ít nhất được 1 tuổi
• Nếu bác sĩ của bé khuyên bạn bắt đầu cho bé tập ăn dặm, bạn có thể pha với một ít bột ngũ cốc. Nên pha bột lỏng và có thể pha với 1 ít sữa mẹ hoặc sữa bột hoặc chỉ với nước sôi để nguội.
• Tập cho bé ăn thức ăn mới khi bé tới giờ ăn và thật đói bụng. Chỉ cho bé ăn khoảng 1 hay 2 muỗng café.
• Khi bé đã có dấu hiệu là đã no, bạn nên ngưng, không nên ép bé.
• Bạn đừng nên khen bé khi bé có bất cứ sáng kiến nào để chơi đùa với thức ăn nhưng cũng đừng la rầy bé. Hãy tạo cho bữa ăn luôn có không khí vui vẻ, cho cả bạn và bé.
• Bạn cũng thỉnh thoảng để bố của bé cho bé ăn để tạo sự thân mật cho bé qua những bữa ăn.
Chăm sóc bé:
• Chuẩn bị cho bé chiếc ghế đặc biệt, ở tuổi này rất dễ té khỏi chiếc ghế ngồi bình thường.
• Bạn hãy chuẩn bị những đồ vật che chắn trong nhà để bảo vệ bé. Ở tuổi này bé sẽ trườn từ phòng này sang phòng khác, lấy những đồ vật trên bàn, cầm dây điện,…